Κάθε χρόνο, στις 14 Απριλίου, τιμάται η Παγκόσμια Ημέρα για τη Νόσο Τσάγκας (World Chagas Disease Day), μια ημερομηνία αφιερωμένη στην ευαισθητοποίηση για μία από τις πιο παραμελημένες τροπικές ασθένειες. Η επιλογή της ημερομηνίας δεν είναι τυχαία, καθώς στις 14 Απριλίου 1909 ο Βραζιλιάνος γιατρός Κάρλος Τσάγκας κατάφερε να περιγράψει για πρώτη φορά τη νόσο που φέρει πλέον το όνομά του. Η ημέρα καθιερώθηκε επισήμως το 2019 από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), επιδιώκοντας να ρίξει φως σε μια ασθένεια που πλήττει εκατομμύρια ανθρώπους, κυρίως στις φτωχότερες περιοχές της Λατινικής Αμερικής.
Τι είναι η νόσος Τσάγκας;
Η νόσος Τσάγκας, γνωστή και ως Αμερικανική Τρυπανοσωμίαση, προκαλείται από το παράσιτο Trypanosoma cruzi. Το παράσιτο μεταδίδεται κυρίως μέσω του δαγκώματος ενός εντόμου που είναι γνωστό ως “ακάρι του φιλιού” (kissing bug) – ένα είδος που συνηθίζει να τρέφεται γύρω από το στόμα και τα μάτια του ανθρώπου, γι’ αυτό και το περίεργο όνομά του.
Η μετάδοση συμβαίνει όταν το έντομο, αφού δαγκώσει το θύμα του, αποβάλλει παράσιτα μέσω των περιττωμάτων του πάνω στο δέρμα. Το παράσιτο εισέρχεται στον ανθρώπινο οργανισμό συνήθως όταν το άτομο ξύσει ή τρίψει το σημείο του δαγκώματος, επιτρέποντας στο Trypanosoma cruzi να εισχωρήσει μέσω των βλεννογόνων ή των μικροτραυματισμών.
Η “αόρατη” ασθένεια
Η ιδιαιτερότητα της νόσου Τσάγκας είναι η σιωπηλή της φύση. Οι περισσότεροι άνθρωποι που μολύνονται μπορεί να μην παρουσιάσουν κανένα σύμπτωμα για πολλά χρόνια. Αυτός είναι και ο λόγος που την αποκαλούν «αόρατη ασθένεια». Ωστόσο, αυτή η σιωπή δεν είναι ένδειξη αθωότητας. Αν δεν διαγνωστεί και δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα, η νόσος μπορεί να εξελιχθεί με σοβαρές συνέπειες.
Σύμφωνα με στοιχεία του ΠΟΥ, περίπου 6 με 7 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως είναι μολυσμένοι, ενώ περισσότεροι από 70 εκατομμύρια διατρέχουν κίνδυνο μόλυνσης, κυρίως σε περιοχές όπου επικρατούν συνθήκες φτώχειας και χαμηλής πρόσβασης σε ιατρική περίθαλψη. Πιο ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι μόνο το 1% των ασθενών διαγιγνώσκεται, με λιγότερους από 40.000 νέους διαγνωσμένους ασθενείς ετησίως. Από αυτούς, ελάχιστοι καταφέρνουν να λάβουν την κατάλληλη θεραπεία.
Οι επιπτώσεις της καθυστερημένης διάγνωσης
Η ασθένεια, αν δεν αντιμετωπιστεί, εξελίσσεται σε χρόνιο στάδιο, το οποίο μπορεί να προκαλέσει σοβαρές και μη αναστρέψιμες βλάβες στην καρδιά και το πεπτικό σύστημα. Υπολογίζεται ότι το 30% των ασθενών αναπτύσσουν καρδιακά προβλήματα, ενώ το 10% υφίσταται σοβαρή βλάβη στο πεπτικό τους σύστημα, όπως μεγαοισοφάγο ή μεγακόλον. Οι καταστάσεις αυτές είναι δύσκολα διαχειρίσιμες, ειδικά σε χώρες με ανεπαρκή συστήματα υγείας.
Οι προσπάθειες των ανθρωπιστικών οργανισμών
Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα (Médecins Sans Frontières) είναι από τις πρώτες οργανώσεις που ανέλαβαν δράση απέναντι στην απειλή της νόσου. Από το 1999 έως το 2016, εξέτασαν περισσότερα από 90.000 άτομα και παρείχαν θεραπεία σε πάνω από 4.000 ασθενείς. Οι δράσεις τους επικεντρώθηκαν κυρίως σε χώρες όπως η Βολιβία, η Γουατεμάλα, η Ονδούρα και η Παραγουάη, περιοχές όπου η νόσος είναι ενδημική.
Από το 2010 και μετά, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα επέλεξαν να μεταφέρουν τη γνώση και την εμπειρία τους απευθείας στα εθνικά συστήματα υγείας των χωρών αυτών, προσπαθώντας να ενσωματώσουν προγράμματα πρόληψης και θεραπείας στο πλαίσιο της δημόσιας υγείας.
Η σημασία της ενημέρωσης και της πρόληψης
Η Παγκόσμια Ημέρα για τη Νόσο Τσάγκας δεν είναι απλώς μια ακόμη συμβολική ημερομηνία. Είναι μια υπενθύμιση ότι εκατομμύρια άνθρωποι υποφέρουν σιωπηλά από μια ασθένεια που θα μπορούσε να προληφθεί και να θεραπευτεί – αν υπήρχε ενημέρωση, πολιτική βούληση και επενδύσεις στην έρευνα και την πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη.
Η ευαισθητοποίηση της παγκόσμιας κοινότητας είναι καθοριστικής σημασίας. Όχι μόνο για την εξάλειψη της νόσου, αλλά και για την ενίσχυση της φωνής όλων όσοι ζουν στις σκιές της παγκόσμιας υγείας, των οποίων τα προβλήματα δεν φτάνουν ποτέ στα πρωτοσέλιδα.