Η χούντα των συνταγματαρχών ανέλαβε την εξουσία στην Ελλάδα με πραξικόπημα στις 21 Απριλίου 1967, καθιερώνοντας ένα σκληρό δικτατορικό καθεστώς. Η επταετής δικτατορία χαρακτηρίστηκε από καταπιέσεις, βασανιστήρια και περιορισμό των ελευθεριών του λαού. Η κατάσταση κορυφώθηκε με την τουρκική εισβολή στην Κύπρο στις 20 Ιουλίου 1974, η οποία εξέθεσε την ανικανότητα της χούντας να διαχειριστεί κρίσεις.
Η Κρίση της Κύπρου και η Επιστράτευση
Η τουρκική εισβολή στην Κύπρο αποτέλεσε τον καταλύτη για την κατάρρευση της δικτατορίας. Η εισβολή αποκάλυψε την αδυναμία της ελληνικής στρατιωτικής ηγεσίας και την πλήρη αποτυχία της επιστράτευσης. Οι επιστρατευμένοι στρατιώτες βρέθηκαν χωρίς κατάλληλο εξοπλισμό και εκπαίδευση, ενώ η γενική στρατιωτική προετοιμασία ήταν χαοτική και ανεπαρκής.
Η Συνάντηση των Αρχηγών
Στις 23 Ιουλίου 1974, το πρωί, οι αρχηγοί των Ενόπλων Δυνάμεων συναντήθηκαν με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, στρατηγό Φαίδωνα Γκιζίκη. Στη συνάντηση συμμετείχαν ο στρατηγός Γρηγόριος Μπονάνος, ο αντιστράτηγος Ανδρέας Γαλατσάνος, ο αντιναύαρχος Πέτρος Αραπάκης και ο αντιπτέραρχος Αλέξανδρος Παπανικολάου. Οι στρατιωτικοί ηγέτες διατύπωσαν την άποψη ότι ήταν επιτακτική η ανάγκη για την ανάθεση της διακυβέρνησης στους πολιτικούς. Ο Γκιζίκης κάλεσε τον Δημήτρη Ιωαννίδη, τον ισχυρό άνδρα της χούντας, και του ανακοίνωσε την απόφαση, χωρίς ο Ιωαννίδης να αντιδράσει.
Η Συνάντηση των Πολιτικών
Στις 2 το μεσημέρι της 23ης Ιουλίου, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας κάλεσε σε σύσκεψη σημαντικές πολιτικές προσωπικότητες της προδικτατορικής περιόδου, όπως ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος (ΕΡΕ), ο Γεώργιος Μαύρος (Ένωση Κέντρου), ο Ευάγγελος Αβέρωφ, ο Σπύρος Μαρκεζίνης, ο Γεώργιος Αθανασιάδης-Νόβας, ο Στέφανος Στεφανόπουλος, ο Πέτρος Γαρουφαλιάς και ο Ξενοφών Ζολώτας. Κατά τη συνάντηση αποφασίστηκε ο σχηματισμός πολιτικής κυβέρνησης υπό τον Παναγιώτη Κανελλόπουλο, ο οποίος είχε προθεσμία έως τις 8 το βράδυ να ανακοινώσει τη σύνθεση του υπουργικού συμβουλίου.
Η Λύση Καραμανλή
Παρά τις αρχικές αποφάσεις, ο Ευάγγελος Αβέρωφ επικοινώνησε με τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, που βρισκόταν αυτοεξόριστος στο Παρίσι, και του ζήτησε να επιστρέψει στην Ελλάδα. Ο Καραμανλής συμφώνησε και αναχώρησε αμέσως για την Αθήνα. Το αεροπλάνο του Καραμανλή προσγειώθηκε στο αεροδρόμιο του Ελληνικού στις 2 το πρωί της 24ης Ιουλίου, και στις 4 το πρωί ορκίστηκε πρωθυπουργός.
Η Νέα Κυβέρνηση
Ο Καραμανλής σχημάτισε άμεσα κυβέρνηση εθνικής ενότητας, συμπεριλαμβάνοντας πολιτικά πρόσωπα από τη δεξιά και το κέντρο, αλλά απέφυγε να συμπεριλάβει πολιτικούς της αριστεράς για να μην προκαλέσει τους σκληροπυρηνικούς χουντικούς που κατείχαν ακόμη καίρια πόστα στο κράτος. Η νέα κυβέρνηση αντιμετώπισε άμεσα τις προκλήσεις της αποκατάστασης της τάξης και της δημοκρατίας, καθώς και της διαχείρισης της κρίσης στην Κύπρο.
Η Αποκατάσταση της Δημοκρατίας
Η κατάρρευση της χούντας των συνταγματαρχών και η επιστροφή του Καραμανλή σηματοδότησαν την αρχή της Μεταπολίτευσης, μια περίοδος που χαρακτηρίζεται από την αποκατάσταση της δημοκρατίας στην Ελλάδα. Η νέα κυβέρνηση προχώρησε σε σημαντικές πολιτικές μεταρρυθμίσεις, ενίσχυσε τα ανθρώπινα δικαιώματα και επανένταξε τη χώρα στην ευρωπαϊκή κοινότητα. Η Ελλάδα εισήλθε σε μια νέα εποχή πολιτικής σταθερότητας και οικονομικής ανάπτυξης.
Η κατάρρευση της χούντας των συνταγματαρχών στις 23 Ιουλίου 1974 παραμένει μια από τις πιο σημαντικές στιγμές στην ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας, σηματοδοτώντας την αρχή μιας νέας εποχής δημοκρατίας και ελευθερίας.